Przesunięcie w 1945 roku granic Polski pociągnęło za sobą konsekwencje polityczne, gospodarcze, ale przede wszystkim społeczne. Odbudowa wojennych zniszczeń i więzi społecznych, oswojenie obcej przestrzeni i kultury składają się na proces „wrastania” powojennych mieszkańców w „nową” Polskę, o którym opowie najnowsza wystawa, którą od 4 marca będziemy mogli oglądać na opolskim rynku. Wystawa została objęta Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

Celem wystawy jest ukazanie wybranych aspektów pierwszych kilku lat po wojnie na ziemiach, które zostały włączone w granice Polski. Wynikające z tego faktu konsekwencje, takie jak wymiana ludności, konieczność odbudowy wojennych zniszczeń i rozerwanych więzi społecznych, a przede wszystkim budowy nowej tożsamości, oraz specyficzne działania władzy komunistycznej względem tych terenów, stanowią o wspólnym, wyjątkowym doświadczeniu historycznym Ziem Zachodnich i Północnych i zamieszkujących je ludności.

Wystawa opowiada o pierwszych powojennych latach, w których rozpoczął się tutaj proces wielowymiarowego zakorzenienia się: w nowym miejscu mieszkańców (nie tylko Polaków) przybyłych dosłownie ze wszystkich stron świata, i w nowej rzeczywistości, tych, którzy na tych terenach mieszkali jeszcze przed wojną. Jest to też opowieść o trudnych i często heroicznych początkach budowy nowej tożsamości, pokazana z perspektywy losów „zwykłego człowieka” – zauważa dr Katarzyna Bock-Matuszyk, autorka scenariusza wystawy.

O tym jednak, jak wielka była wola i potrzeba „urządzenia sobie nowego życia” świadczą działania podejmowane przez powojennych mieszkańców tych terenów. Zmiana nazewnictwa, poznawanie przestrzeni, zastępowanie tego, co kojarzyło się z niemieckością polskimi symbolami – wszystkie te działania budowały więź z nowym miejscem i nowe relacje między ludźmi. Budowanie wspólnoty nie obywało się przy tym bez konfliktów i wzajemnego niezrozumienia, przy osobistych dylematach dotyczących własnej tożsamości i identyfikacji z lokalną społecznością.

Celem wystawy jest pobudzenie refleksji nad tym, czy i od kiedy dzisiejsi mieszkańcy Ziem Zachodnich i Północnych czują się „u siebie” i „stąd”, oraz jaki jest ich stosunek do wielowiekowego i różnorodnego dziedzictwa kulturowego, z jakim spotykają się na co dzień – dodaje dr Wojciech Kucharski, kurator wystawy.

Wystawa zajmie powierzchnię 200 metrów kwadratowych i osiągnie wysokość ponad pięciu metrów. Ekspozycja będzie miała formę przestrzennej instalacji, a zwiedzający będzie wchodził niejako do labiryntu. Na wystawie zobaczymy ponad 300 archiwalnych zdjęć i filmów oraz nagrania relacji świadków historii. Wyposażenie wystawy w system oświetlenia pozwoli na zwiedzanie jej także po zmierzchu. W poszczególnych sekcjach wystawy znalazły się elementy interaktywne, wśród nich: ściana z mozaiką ponad stu zdjęć z ekspedycji Instytutu Zachodniego, mapa Polski na której będzie można przykleić naklejkę w miejscu, w którym się aktualnie mieszka oraz lokomotywę symbolizującą skąd my bądź nasi przodkowie przybyli na Ziemie Zachodnie i Północne.

Wystawie towarzyszy okolicznościowa publikacja. To jedno z pierwszych wydarzeń naukowych odbywających się pod patronatem Sieci Ziem Zachodnich i Północnych,

Wystawa „Wrastanie. Ziemie Zachodnie i Północne. Początek” powstała w ramach współpracy realizowanej przez instytucje wchodzące w skład Sieci Ziem Zachodnich i Północnych. Autorami koncepcji merytorycznej wystawy są dr Katarzyna Bock-Matuszyk oraz dr Wojciech Kucharski z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, a w skład zespołu autorskiego z ramienia PIN-Instytutu Śląskiego w Opolu weszli dr Monika Choroś, dr Zbigniew Bereszyński oraz dr Bernard Linek. Projekt scenograficzny stworzyła firma JAZ+ Architekci z Warszawy.

W Opolu wystawę realizują Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu wraz z Urzędem Miasta Opola. Opolanie będą mogli ją zwiedzać od 4 do 25 marca. Ekspozycja była już prezentowana we Wrocławiu i Szczecinie. Do końca roku będzie można ją oglądać jeszcze w ośmiu innych miastach na Ziemiach Zachodnich i Północnych oraz w Warszawie. Wstęp wolny.

Wernisaż wystawy połączony z kuratorskim oprowadzaniem odbędzie się 8 marca w Sali im Karola Musioła opolskiego ratusza, początek o godzinie 14.00.