Kwestia żytawska 1945-1949. Na skrzyżowaniu interesów czeskich, niemieckich, rosyjskich, serbołużyckich i polskich

Opis

Opis (ze wstępu do książki):

Zmiany geopolityczne będące skutkiem II wojny światowej sprawiły, że Żytawa stała się centrum obszaru, na którym stykają się granice Polski, Niemiec i Czech. Zaraz po zakończeniu działań wojennych obszar ten zaistniał jako jeden z punktów w obszernym indeksie zgłaszanych wówczas nagminnie w Europie terytoriów spornych. Trudno jednak znaleźć wśród nich miejsce, gdzie zbiegałoby się tak wiele przeciwstawnych interesów, jak w Żytawskiem. Najliczniejsza i najlepiej zorganizowana ze wszystkich skupisk napływowej ludności na Łużycach czeska kolonia w Żytawie liczyła na rychłe przesunięcie linii granicznej w tym regionie, uznając to właściwie za jedyny powód powstrzymywania się od repatriacji. Przekonanie o nieuchronności zmian terytorialnych w żytawskich Czechach przez wiele miesięcy utwierdzali przedstawiciele czechosłowackich służb państwowych. Region z Żytawą uwzględniony został bowiem w czechosłowackim programie terytorialnym. Ten punkt czechosłowackich roszczeń kolidował jednak z koncepcjami serbołużyckiego ruchu narodowego, który widział Żytawę w granicach wolnego państwa łużyckiego. Jakby tego było mało, kłócił się on także z interesami Polski, która po przesunięciu zachodniej granicy dostała część ziemi żytawskiej po prawej stronie Nysy Łużyckiej (tzw. worek żytawski). Wszelkim zmianom terytorialnym zdecydowanie sprzeciwiała się niemiecka większość mieszkańców regionu oraz niemieckie partie polityczne licencjonowane przez władze okupacyjne. Trzeba tu przypomnieć, że Żytawskie z wyjątkiem terytorium, które przypadło Polsce, od maja 1945 r. leżało w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, stanowiąc ważne centrum przemysłowe pracujące na rzecz reparacji i żadne rozwiązanie kwestii żytawskiej bez akceptacji Moskwy nie było możliwe.